De dood

Thanatos, de zoon van Nyx en Erebos, tweelingbroer van Hypnos (slaap), is een figuur uit de Griekse, vooral Spartaanse mythen. Zijnde de personificatie van de dood is hij nooit erg populair geweest daar hij ook in de Oudheid slecht aangeschreven staat en gehaat wordt door de goden van het Griekse Pantheon, de berg Olympus. Hij moet in de god van de onderwereld, Hades, zijn meerdere en voor hem onovertrefbare concurrent erkennen. Zijn moeder Nyx, de oer-godin van de nacht daarentegen had zelfs het diepe respect van de oppergod van de Griekse mythologie, Zeus. Ook zij wordt echter niet echt vereerd in de vele tempels van het oude Griekenland. De vader van Thanatos was volgens sommigen, Erebos, net als Nyx geboren uit Chaos. In ieder geval kreeg Nyx in haar eentje een flink nageslacht, waaronder: de schuld, het naderend onheil, de dromen, de wraak (Nemesis), de misleiding, de vriendschap en de ouderdom. En dus Thanatos. Dat is niet niets.

Chaos is het Niets, dat waar de eerste goden uit voorkomen. Chaos is een bodemloze leegte waarin alles onuitputtelijk valt, in alle richtingen. Thanatos, de dood is dus zijn kleinkind. Wat kunnen we verder nog over de  dood, in het bijzonder Thanatos vertellen? Het woord euthanasie stamt er vanaf, net als bijvoorbeeld Thanatofobie, een angst voor de dood, vooral om te sterven en een angst voor onderwerpen die daaraan gerelateerd zijn. De dood wordt door zeer velen gezien als het totale einde, een niet te ervaren niets. Een fobie wil zoveel zeggen als de angst niet reëel is en het dagelijks leven van degene die er onder gebukt gaat zeer sterk beïnvloedt. Zo erg dat er paniek ontstaat wanneer iemand op een kerkhof is in verband met een begrafenis bijvoorbeeld. Het tegenovergestelde kan ook.

Je hebt ook mensen die naar de dood  verlangen en het als verlossing zien van hun lijden. Om eeuwig in diepe slaap te verkeren. Dit kan dan euthanasie zijn bij vreselijk fysiek lijden om iets te noemen. Sigmund Freud wordt vaak in verband gebracht met de term doodswens. Wanneer je het woord doodswens intypt in je browser krijg je direct een telefoonnummer te zien om te bellen om erover te kunnen praten met iemand. Veel links daaronder gaan over depressie en jarenlang verlangen naar een einde. Er is een onderscheid tussen een passieve en een actieve doodswens, wat kan leiden tot een terugkerende doodswens ook wel suïcidaliteit. Voor het geval je dit herkent even het telefoonnummer dat je kan bellen: 0800-0113.

Bij Freud is de doodsdrift of thanatos een streven naar een spanningsloze toestand. Het is ook een deel van wat het onbewuste aanstuurt, naast de levensdrift, eros, de primaire drang tot zelfbehoud en behoud van de soort. Het verlangen onze behoeften te bevredigen, wat niet altijd lukt. Uiteindelijk, in het extreme, is dit de oorzaak van thanatos. De beide driften zijn onderdeel van wat Freud het Es noemt, dat tegengesteld is aan het geweten, ook wel Über-ich gedoopt door Freud. Naast thanatos en eros is er het libido, dat zijn leerling en latere tegenhanger Carl Gustaf Jung veel ruimer opvat als zijnde allesomvattende levensenergie met een tendens naar zowel destructieve als scheppende driften en een al dan niet bewust of onbewust streven naar individuatie wat neerkomt op zelfontplooiing in de ruimste zin van het woord. Kiezen voor de volheid van het leven.